Στα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας Εκπαιδευτικών (5 Οκτωβρίου), οι Ημέρες Ρεθύμνου 2021 διοργανώνουν ξενάγηση με τον τίτλο «Μάθε παιδί μου γράμματα. Περιήγηση στην εκπαιδευτική ιστορία του Αγίου Βασιλείου» η οποία αναφέρεται στην περίοδο 1840-2000. Η εφετινή είναι η τέταρτη κατά σειρά που διεξάγεται την ημέρα αυτή. Η πρώτη, το 2018, ήταν αφιερωμένη στο «Σχολείο της κυρίας Αμαλίας» και περιλάμβανε, πέραν της καθαυτής ξενάγησης, σχετική εκδήλωση στο Σπίτι του Πολιτισμού. Η δεύτερη το 2019 αφορούσε τη εκπαιδευτική ιστορία της πόλης του Ρεθύμνου μεταξύ των ετών 1795 και 1925 και τελείωσε με εκδήλωση-προβολή στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» του Ωδείου Ρεθύμνης. Η τρίτη πέρυσι αφορούσε τη εκπαιδευτική ιστορία της πόλης του Ρεθύμνου μεταξύ των ετών 1925 και 2020 και κατέληξε σε εκδήλωση-προβολή στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης. Οι δύο πρώτες ξεναγήσεις είχαν πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης, η τρίτη πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης και η φετινή σε συνεργασία με τον Δήμο Αγίου Βασιλείου και τον εκπαιδευτικό και πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Αντώνη Τσουρδαλάκη.
Οι συμμετέχοντες θα ξεκινήσουν από το Ρέθυμνο με τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα και θα πραγματοποιήσουν την πρώτη στάση στο χωριό Άγιος Ιωάννης Καμένος. Σ’ αυτό λειτουργούσε σχολείο τουλάχιστον από το έτος 1880, ενώ κοινοτικό διδακτήριο οικοδομήθηκε το έτος 1900 και νεότερο το 1962.
Η επόμενη στάση θα πραγματοποιηθεί στη Μύρθιο, όπου σχολείο πρωτολειτούργησε μεταξύ των ετών 1836 και 1840. Από το 1878 λειτούργησε και ελληνικό σχολείο, ενώ κοινοτικά διδακτήρια για τα σχολεία αρρένων και θηλέων αλλά και για το ελληνικό είχαν οικοδομηθεί το έτος 1860. Το 1927 το διδακτήριο έτυχε ριζικής μετατροπής και στέγασε το σχολείο μέχρι το 1954, οπότε ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση νεότερου διδακτηρίου.
Η επόμενη στάση θα πραγματοποιηθεί στη στυλοβάτη της εκπαίδευσης στον Άγιο Βασίλειο Μονή Πρέβελη. Με επισκόπους δύο φιλόμουσους ιεράρχες, τον Νικόδημο και τον Ευμένιο, και με ηγουμένους εξίσου φιλοπρόοδους, η μονή πρωτοστάτησε στην υπόθεση της κρητικής εκπαίδευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο τη δεκαετία 1889-1899 δαπάνησε γι’ αυτήν περισσότερα από 500.000 γρόσια.
Σειρά θα πάρει η οικονομική πρωτεύουσα της επαρχίας, το Σπήλι, στο οποίο αλληλοδιδακτικό σχολείο πρωτολειτούργησε το έτος 1858. Το 1899 ιδρύθηκε και κατώτερο παρθεναγωγείο, ενώ από το 1883 ξεκίνησε τη λειτουργία του και ελληνικό σχολείο. Σήμερα διασώζεται ένα μόνο από τα παλιότερα διδακτήρια και το νεότερο κτηριακό συγκρότημα, στο οποίο φοιτούν μαθητές από πληθώρα χωριών της ευρύτερης περιοχής.
Η συνέχεια επιφυλάσσει επίσκεψη σ’ ένα άλλο εκπαιδευτικό κέντρο, τις Μέλαμπες. Εδώ το σχολείο είχε ιδρυθεί προ του έτους 1848 και λειτουργούσε με έξοδα από τα εισοδήματα της παλιότερης μονής Αγίου Ιωάννη Βούλγαρη. Το 1899 ιδρύθηκε και παρθεναγωγείο. Το διδακτήριο των Μελάμπων οικοδομήθηκε προ του 1910, και τμήμα του διασώζεται μετασκευασμένο από την Ενορία. Από το έτος 1924 ξεκίνησαν οι ενέργειες ανέγερσης πολυτάξιου διδακτηρίου, που αποπερατώθηκε το 1953 και στέγασε και το γυμνάσιο που λειτούργησε για λίγες δεκαετίες στο χωριό. Σήμερα η μία αίθουσα του διδακτηρίου, που είναι ενεργό, στεγάζει έκθεση εκπαιδευτικών κειμηλίων.
Στάση θα πραγματοποιηθεί και στον Πλατανέ, χωριό στο οποίο λειτούργησε σχολείο όψιμα, μόλις το έτος 1934. Το διδακτήριο ολοκληρώθηκε το 1939, όμως σήμερα παραμένει εγκαταλελειμμένο και αναξιοποίητο, παρότι διαθέτει πανοραμική θέα στην ευρύτερη κοιλάδα.
Η ολοήμερη ξενάγηση θα καταλήξει στη Μονή Αγίου Πνεύματος Κισσού, τον εκπαιδευτικό φάρο του Αγίου Βασιλείου. Στις εγκαταστάσεις της από το έτος 1836 λειτούργησε σχολείο, το πρώτο εκτός της πόλης στο διαμέρισμα Ρεθύμνου. Από το 1858 λειτούργησε και ελληνικό σχολείο, που απευθυνόταν σε παιδιά όχι μόνο των επαρχιών Αγίου Βασιλείου και Αμαρίου, αλλά και των επαρχιών Καινουρίου και Πυργιώτισσας του διαμερίσματος Ηρακλείου. Το σχολείο αυτό στεγάστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας του στις εγκαταστάσεις της μονής, οι οποίες ανοικοδομήθηκαν και διαρρυθμίστηκαν γι’ αυτό τον σκοπό. Καταργήθηκε το 1909.
Ο εκπαιδευτικός περίπατος θα συνοδευτεί από την καθιερωμένη προβολή – συζήτηση, στην οποία θα γίνει αναφορά στη λειτουργία σχολείων:
στα Σελλιά από το 1840
στα Λευκόγεια από το 1858
στο Ροδάκινο, στον Βάτο και στον Κεραμέ από το 1870
στου Μαριού από το 1884
στο Μιξόρρουμα και στη Λαμπινή από το 1875
στο Κεντροχώρι, στα Αγκουσελιανά, στον Άγιο Βασίλειο, στην Κοξαρέ, στη Μουρνέ, στα Ακούμια, στην Κρύα Βρύση και στα Σακτούρια από το 1880
στις Καρίνες και στον Ασώματο από το 1889
στη Δρύμισκο, στον Άρδακτο και στην Αγία Γαλήνη από το 1899
στου Γιαννιού από το 1910
στις Ατσιπάδες και στην Καλή Συκιά από το 1918
στην Ορνέ από το 1919
στα Δαριβιανά από το 1922
στο Φρατί από το 1928
στα Ακτούντα το 1931 και στον Κισσό και στις Βρύσες αρκετά αργότερα.
Ο περίπατος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2021, από νωρίς το πρωί μέχρι τις απογευματινές ώρες. Εμψυχωτής της όπως και στους προηγούμενους θα είναι ο δρ. παιδαγωγικής Χάρης Στρατιδάκης. Οι συμμετέχοντες θα φορούν στους κλειστούς χώρους μάσκα και δεν θα ξεπεράσουν ορισμένο αριθμό, γι’ αυτό και καλό θα είναι να δηλώσουν συμμετοχή για σειρά προτεραιότητας στο τηλέφωνο του εμψυχωτή 2831055031.
Οι ξεναγήσεις δεν θα τελειώσουν ασφαλώς στις τέσσερις. Θα ακολουθήσουν ακόμα άλλες τόσες, που θα αναφέρονται στην εκπαιδευτική ιστορία του δυτικού Ρεθύμνου, του Αμαρίου, του Μυλοποτάμου και της περιοχής των Αρκαδιώτικων.
